Üretken yapay zekâ araçları muazzam büyüklükte veriyle eğitildi. “Big data” dediğimiz bu veri seti neredeyse dünyadaki her şeyi kapsıyor. İnternette yer alan tüm müzik ve sanat eserleri, tüm kitaplar ve makaleler, tüm web siteleri, sosyal medyada paylaşılan her şey, mevcut her türlü platformda yer alan tüm içerikler, filmler ve videolar bu veri setinin içinde.
FİKRİ HAKLAR
Eserler sanatçının yaşamı boyunca ve ölümünden sonra 70 yıl korunuyor. Sanatçının ölümü üzerinden 70 yıl geçtiyse eserler kamuya mal oluyor ve herkes tarafından kullanılabilir hale geliyor. Buluşlar, tasarımlar, markalar ise; patent ve faydalı model, tasarım tescili ve marka tescili ile koruma türüne göre değişen belirli süreler ile hak sahibi tarafından seçilen ülkelerde korunuyor. Buluşlar ve tasarımlar ise koruma süreleri sona erdikten sonra kamuya mal oluyorlar ki haksız rekabet hükümlerinin devreye girebileceği durumlar, tescilsiz tasarım koruması ya da bir tasarımın ayırt edicilik vasfı ile marka olarak algılanması gibi bir takım istisnai durumlar da olabilir. Bir ihlal ihtimali varsa, esinlenmenin ötesinde bir benzerlik ya da karıştırılma ihtimali doğuracak bir durum varsa dikkati davranmak ve uzmana danışarak ilerlemek gerekir.
Global pazarlarda aktif olarak ticaret yapanlar bilir ki; bu koruma sistemi, yüzyıllar içinde sağlam temellere oturtulmuş şekilde, global bir işbirliği içinde sağlanıyor. İhlal durumlarında ise; malların toplatılması, malların imha edilmesi, gümrükten geçememe, para cezası ve hatta hapis cezasına kadar giden yaptırımlar söz konusu.
Üretken yapay zekâ araçları ise fikri hakları göz ardı eden bir eğitim süreci geçirdi ve eğitim datasının bu korumadan muaf tutulması gerektiği yönünde yoğun bir çaba içindeler. Avrupa Birliği, yapay zekâ yasası ile şeffaflık istedi ve tüm eğitim datasının nelerden oluştuğunun açıklanması ile fikri haklara saygı duyulmasını talep etti. Çin de bu doğrultuda davranıyor, davalar ise havalarda uçuşuyor. Davalar ve tartışmalar devam ede dursun bu durum, bizim sorumluluğumuzu etkilemiyor ve bizim dikkatli davranmamız gerekliliğini ortadan kaldırmıyor.
Şubat ayında Amerika’da çok önemli bir karar çıktı ve Thomson Reuters kendi içeriği kullanan Ross Intelligence yapay zekâ şirketine karşı açtığı eser sahipliği davasını kazandı. Bu sonuç pek çok süren davaya da yansıyacak.
FİKRİ HAKLAR ZİHİNSEL FAALİYETLERİN İFADE EDİLMESİ VE VÜCUT BULMASI SONUCUNDA DOĞAN HAKLAR. ÜRETKEN YAPAY ZEKÂ ARAÇLARININ EĞİTİM DATASI DA İNTERNETTEN ERİŞİLEBİLİR TÜM İFADE EDİLMİŞ ZİHİNSEL FAALİYETLERİ İÇERİYOR.
PEKİ BİZİM SORUMLULUĞUMUZ NE?
Bizim sorumluluğumuz öncelikle üretken yapay zekâ aracına komut vermek için yazdığımız prompt ile başlıyor. Prompt içeriğin bir parçası sayılıyor. Yani içerik = prompt + çıktı. Bu noktada bizim üretken yapay zekâ aracını nasıl yönlendirdiğimiz çok önemli. Üstelik neredeyse tüm üretken yapay zekâ araçları, “bu aracı kullanarak kimsenin fikri haklarını ihlal edemezsin” diye özellikle belirtiyor. Sorumluluk sende diyor. O zaman 2023 Ekim ayında yayınlanan Yap/Yapma Kitabı’nda da anlattığım gibi bazı konulara özellikle dikkat etmemiz gerekiyor.
Göz ardı edilmemesi gereken en önemli konu; mevcut kanunların devrede olması. Bir hak ihlali varsa o içeriği nasıl ve neyle oluşturduğun önemli değil. İster elinde çiz, ister fotokopi çek, ister üretken yapay zekâ aracına yaptır.
YAP/YAPMA
Aşağıdaki önerileri uygulamak ve öneminin bilinci olmak üretken yapay zekâ araçlarını ticari kullananlar için gerekli:
1. Deneme yapıyorsan ve ticari olarak kullanmayacaksan ÖZGÜRCE DENE! Öğren, kendini geliştir. Ticari kullanımlar için aşağıdaki uyarıları mutlaka dikkate al.
2. Prompt içinde kimsenin markasını kullanma ve marka görselini yükleme.
3. Koruma süresi içinde patent, faydalı model belgesi olan veya tescilsiz ya da tescilli tasarım koruması devam eden buluşu, ürünü, tasarımı hedefleme.
4. Eser koruması devam eden herhangi bir eseri ya da sanatçıyı direkt işaret etme ve görselini yükleme.
5. İstediğin çıktıdaki tarzı kelimelere dökmeyi öğren. Hissi, sanat akımını, renklerini, ışığın özelliklerini kelimelerle anlat. Betimlemeyi öğrenmek için üretken yapay zekâ araçlarını kullan. Görselleri yükleyerek betimlemesini iste ve böylece tersine mühendislik yap.
6. Kamuya mal olmuş eserleri al özgürce kullan. “Creative Commons” lisanslarına dair bilgi edin, uygun durumlarda kullan. Uygun lisansı bu linkten bulabilirsin: https://chooser-beta.creativecommons.org/#
7. Haksız rekabete konu olacak bir eylemde bulunma. Başkasının malı, iş ürünleri veya faaliyetleriyle karıştırılmaya yok açacak bir çıktı talep etme.
8. Elde ettiğin çıktıyı önce değerlendir ve üzerinde duruma göre eser, marka, patent, tasarım araştırması yap, benzerlik analizi yap. Bunun için Yap/Yapma kitabını kılavuz olarak kullanabilirsin.
9. Kendi fikri haklarını ve gizliliğini korumayı unutma! Paylaştığın bilgilere dikkat et. Gizli bilgilerini, başkasıyla paylaşılmasını istemeyeceğin özgün fikirlerini ya da çalışmalarını paylaşma, yükleme. Üretken yapay zekâ aracının gizlilik kuralları kontrol et. Aracın gizliliğe yaklaşımına göre önlemlerini al.
10. Özgün olmak için ise, her zaman kendi taslak çizimini yükleyerek çıktıya yön ver (gizlilik önlemlerini alarak).
İNSANLIK TARİHİ BOYUNCA NE YAPTIYSAK EĞER İNTERNETTEN ERİŞİLEBİLİYORSA “BIG DATA” İÇİNDE YER ALIYOR. FAKAT BİR ESERİN VEYA HERHANGİ BİR İÇERİĞİN İNTERNETTE HERKESE AÇIK OLMASI, HERKES TARAFINDAN ERİŞİLEBİLİR OLMASI ONUN ÖZGÜRCE KULLANILABİLİR OLMASI ANLAMINA GELMİYOR. HERKESÇE ERİŞİLEBİLİR OLMA DURUMU BAŞKA KAMUYA MAL OLMA DURUMU BAŞKA!
Aysu Dericioğlu Egemen
