Üniversitede okuyan gençler olarak yapay zekâ araçlarını yoğunlukla kullanmaya başladık ve sunduğu kolaylıklar ile kişiselleştirilmiş bilgilerden oldukça faydalanıyoruz. Gerçekten enteresan bir döneme şahit oluyoruz. Eğitim dönüşüyor ve dünyanın tüm bilgisi ellerimizin altında. Yeter ki kullanırken gerçeklikle bağlantımızı kaybetmeden ve ona olduğundan farklı anlamlar yüklemeden kullanalım.
YAPAY ZEKÂ YALAKALIK MI YAPIYOR?
Yapay zekâ araçlarının insan psikolojisi üzerindeki etkilerinden biri de yeni bir psikoloji kavramı olarak öne çıkan “sycophancy”. Bu kavram ile ilgili yapılan bilimsel araştırmalar oldukça ilgili çekici. Kavramın tam olarak Türkçede bir karşılığı bulunmasa da “yalakalık veya yağcılık” olarak tanımlanabilir. Araştırmacılara göre bu kavram, bir kişiyi pohpohlamak veya çıkar sağlamak amacıyla aşırı övgüde bulunmak anlamına gelirken, yapay zekâ bağlamında bu kavram farklı bir boyut da kazanıyor.
Bilim insanlarına göre, yapay zekânın kendine ait tercihleri, karakteri veya kişiliği yok. Bu yüzden de kullanıcının inandığı düşünceyi yansıtıyor. Hepimizin de tecrübe ettiği üzere yapay zekâ siteleri kullanıcılarının beklentilerine uygun cevap vermek üzerine tasarlandığından, çoğunlukla kullanıcının görüşlerini onaylayan veya destekleyen çıktılar üretiyor. Bu durum da “sycophancy” kavramına karşılık geliyor. Bu etkileşim biçimi, kullanıcıların kendi düşüncelerini sorgulamak yerine yapay zekânın onaylayıcı tutumunu tercih etmesine yol açıyor. Üstelik son derece de bağımlılık yapma tehlikesi bulunduruyor. MIT Technology Review’da yayınlanan makaleye göre OpenAI’ın CTO’su bile yapay zekânın “aşırı bağımlılık yapma” potansiyeline sahip olduğu konusunda uyarıyor.
ÇOCUKLAR VE GENÇLER DAHA FAZLA ETKİLENİYOR
Bu durum herkes için bir tehlike yaratsa da araştırmalar maalesef çocuklar ve ergenlerin daha bilişsel psikoloji süreçlerini tam olarak tamamlayamadığından yetişkinlerden daha fazla etkilendiğini gösteriyor. Çünkü o yaş gruplarının beyni her gördüğü şeyden etkilenmeye oldukça müsait. Üstelik günlük yaşamımızı fazlasıyla kolaylaştıran yapay zekâ, gençlere destekleyici bir şey söylediğinde manipüle olma ihtimalleri de oldukça yüksek. İddialara göre özellikle gelişim aşamasında olan çocuklarda dikkat bağımlılığı yapıyor ve çocukların gerçek dünyayla bağlantılarının kopmasına sebep oluyor. Aynı zamanda, yapay zekâ sürekli pohpohlama ve alkışlama eğiliminde olduğundan dolayı gençler gerçek arkadaşlık kuramama ve etraflarındaki insanlara tam olarak güvenememe gibi risklerle karşı karşıya kalıyor.
BU UYGULAMAYA DİKKAT!
Özellikle bir uygulama dikkatleri üstüne çekiyor. Character.ai adlı bu uygulama iddialara göre çocuk ve gençlerin sosyal ilişkilerinde de değişim meydana getirebiliyor. Çünkü insan hayatında kusursuz bir ilişki bulmak oldukça zor fakat yapay zekâ ile kurulan ilişkiler mükemmellik hissi veriyor. Bu sebeple gençler gerçek ilişkilerdeki çatışmalardan kaçınmak için yapay zekâyla iletişim kurmayı tercih etme riski taşıyorlar. Böylelikle insanların özellikle çocukların gerçek dünyadaki ilişkilerden uzaklaşması problemi ile karşı karşıya kalıyoruz.
Yapay zekânın gençler üzerindeki etkisini hafife almamak gerekiyor. Oldukça fazla örnek mevcut ve maalesef ki hayatını kaybeden gençler söz konusu. Olumsuz etkiler sonucunda intihar girişimleri veya kendi vücutlarına zarar verme durumları oldukça ürkütücü. Üstelik Wroclaw Üniversitesinde yapılan bir çalışmaya göre yaklaşık 210 milyon kişi sosyal medya bağımlılığıyla karşı karşıya. Yapay zekâ ise hızla sosyal medyaya entegre olmaya başladı. Yapay zekânın psikolojik etkilerine dair çalışmalar hızla yapılmalı ve üniversite öğrencileri eğitimlerinin başından itibaren bu çalışmalara aktif olarak dahil edilerek bilinçlendirilmeli
DURUM CİDDİ! DAVALAR SÜRÜYOR
Wired dergisinin haberine göre; ABD’nin Teksas mahkemesinde açılan davada, bir sohbet robotunun 17 yaşındaki bir çocuğa, anne ve babasının ekran süresini sınırlamasına karşı onları öldürmesinin “makul bir tepki” olduğunu söylediği iddia edildi. Kullanıcıların etkileşime girebilecekleri dijital kişilikler yaratmalarına olanak tanıyan bir platform olan Character.ai, Florida’da bir gencin intiharı nedeniyle de hukuki işlemle karşı karşıya. İki aile, Character.ai adlı sohbet robotunun “gençler için açık ve yakın bir tehlike” oluşturduğunu, “şiddeti aktif olarak teşvik ettiğini” öne sürerek dava açtı. Yaşamını kaybeden çocuğun annesi, oğlunun ölümü üzerine Character.ai’a tazminat davası açtı. Aynı zamanda oğlunun Character.ai ile konuşmaya başladıktan sonra son zamanlarda ruh halinin hızla kötüleştiği, ailesi için de kapalı biri haline dönüştüğünü ve okul başarısının git gide düştüğünü söyledi.
Ceylin Kurt